Artykuły

Kontynuując temat wykorzystania ATtiny jako małego Arduino w służbie MIDI przejdziemy do konkretu. Taki maluszek będzie się świetnie nadawał do wbudowywania w różne urządzenia, w szczególności w pedał fortepianowy.

Dziś coś bardzo praktycznego, oczywiście dla muzyków, ale nie tylko. Właściwie nie będzie to nic szczególnie nowego względem urządzeń prezentowanych w poprzednich artykułach serii o MIDI, lecz wykonanie będzie zdecydowanie inne. Użyjemy bowiem, jak już kiedyś, maleńkiego układu ATtiny 25, będącego chyba najmniejszym i najsłabszym mikrokontrolerem mogącym się odnaleźć w środowisku Arduino.

Czas na sterownik z większą ilością potencjometrów. Wrócę na chwilę do opisywanego kiedyś przeze mnie „włamywacza” do multiefektu. Wystąpiła tam taka bateria potencjometrów.

Tworzenie muzyki to proces żywy, ciągły i polegający nie na gapieniu się na instrument, a na na manipulowaniu nim. Gdy jest nim syntezator, rzecz nie sprowadza się tylko do klawiatury, ale także do gałek, suwaków i wszystkiego tego, co wystaje i zachęca do dotknięcia. Kiedyś takich elementów nie było prawie w ogóle, od jakiegoś czasu jednak powracają, lecz im jest ich więcej, tym droższy jest sam instrument. Tymczasem elementów związanych z kreowaniem dźwięku mogą być dziesiątki i więcej. Byłoby dobrze móc kontrolować je potencjometrami na żywo. I dotyczy to zarówno syntezatorów sprzętowych jak i programowych, a zwłaszcza tych, bo do nich mamy dostęp jedynie za pomocą myszy. Podsumowując: by móc tworzyć nowe brzmienia, jak również zmieniać ich charakter podczas występów na żywo, potrzebny jest sterownik z potencjometrami. I taki dziś będę chciał zbudować. Ale zaczniemy od artykułu, który premierę miał już jakiś czas temu.

Jak pisałem w poprzednim artykule, dobry przełącznik sceniczny powinien mieć jakiś wskaźnik – najlepiej na diodzie świecącej. Zróbmy więc użytek z diody RGB, którą mam na płytce edukacyjnej TME, a każdy może sobie taką dołożyć. Jest pięć przycisków, więc będzie pięć kolorów: czerwony, pomarańczowy, zielony, niebieski i fioletowy. Są one jednoznaczne, ale jeśli ktoś chciałby mieć siedem przycisków, może zatrudnić jeszcze barwę turkusową i białą. I znowu pokombinujemy, by napisać obsługę kolorów nie na piechotę, jak to robiłem zwykle dotąd, a z wykorzystaniem kolejnych tablic.

Klawiatura MIDI nie ma aż takiej użyteczności, gdyż zwykle muzycy mają już jakąś klawiaturę. Tutaj raczej rozwiązania takie mogą się przydać do różnego rodzaju wyzwalaczy dźwięków samplowanych, które można zbudować w postaci efektownych konstrukcji scenicznych. Za to tam przydają się tak zwane przydasie MIDI, z których najpopularniejszym – zwłaszcza wśród gitarzystów – są przełączniki efektów. Co prawda tańsze multiefekty są zarazem przełącznikami i rzadko znajdziemy w nich gniazdko MIDI, ale część tych najwyższej klasy stanowi osobny moduł, który należy wyzwalać zdalnie. Niezależnie tak samo bywa z syntezatorami. Gdy utwór wymaga zmiany brzmień między fragmentami, sprawniej zrobić to przełącznikiem nożnym, a nie z panelu instrumentu, wymagającego oderwania rąk od klawiatury. Wróćmy więc do naszego HT700 z pierwszego artykułu serii i zaprojektujmy kilka wersji przełączników programów. Na początek – wersja najprostsza i przydatna najczęściej, którą ja nazywam zwrotkorefrenem.

W poprzednim artykule napisałem prosty szkic realizujący wysyłanie komunikatów MIDI za pomocą klawiaturki obecnej na płytce edukacyjnej TME. Program jednak nie przewidywał pracy polifonicznej. Dopóki był trzymany któryś z przycisków, całość blokowała się. Spróbujmy to naprawić.

O teoretycznych aspektach MIDI pisałem w poprzednich artykułach. Wiele zawartej tam wiedzy mogło wydawać się niezrozumiałej i zagmatwanej, dlatego od teraz będzie już tylko praktycznie. Przypomnę, że niezbędna będzie platforma sprzętowa, czyli dowolne Arduino, dwa oporniki i gniazdko DIN bo MIDI używa takiego starożytnego gniazdka do porozumiewania się między kolejnymi urządzeniami.

Po nieco przydługim wstępie – krótka wprawka programowa, bo czymże byłoby Arduino bez oprogramowania? Stwórzmy prościutki sekwencer z jedną frazą, głównie po to, by sprawdzić czy mamy kontakt z instrumentem. Oczywiście potrzebny jest tutaj syntezator z wejściem MIDI, ale jeśli ktoś nie posiada – nie ma tragedii.

Przez jakiś czas chciałbym się zająć tematyką MIDI, dodam – niezwykle bliską memu sercu, z którą przyjemność zacząłem mieć jeszcze w późnych latach osiemdziesiątych. Czym jest MIDI? Odpowiedzi są dwie: krótka i długa. Krótko: to język instrumentów muzycznych. Długa… o tym będzie reszta artykułu. Dla mnie osobiście jest to jeszcze podróż sentymentalna, bo z MIDI spotkałem się w drugiej klasie liceum, kiedy to cudem jakimś udało mi się kupić syntezator widoczny powyżej – niech pozory nie mylą, to naprawdę jest syntezator – i bardzo chciałem móc nim sterować za pomocą komputera ZX Spectrum. Ponieważ jednak nie było wsparcia dla tego komputera w dziedzinie MIDI, w każdym razie na krakowskiej giełdzie, sequencer trzeba było sobie napisać samemu. Napisałem wówczas jakąś prostą jego postać, łącznie z okładką ukazującą się podczas wgrywania programu, która ocalała do dziś, więc się nią dzielę.